اگر خورشید ما بخشی از M53 بود، آسمان شب مانند جعبهی جواهری از ستارههای پرنور میدرخشید. خوشهیM53 که به نام 5024 NGC نیز شناخته میشود یکی از 250 خوشههای کروی بجامانده در کهکشان ما است. بیشتر ستارههای M53 پیرتر و سرختر از خورشید ما هستند، اما ستارههای مرموز آبیتر و جوانتری هم در این میان دیده میشود. این ستارههای جوان با این فرضیه که همهی ستارهها در M53 تقریباً همزمان شکل گرفتهاند در تضاد است. این ستارههای غیرعادی که به نامسرگردانان آبی هم شناخته میشوند به طرز غیرعادی در M53 وجود دارند. از بحثهای زیاد در اینباره که بگذریم، اکنون تصور میشود که این سرگردانان آبی با مواّد تازهی بهجا مانده از همدم ستارههای دوتایی احیا میشوند. با تجزیهکردن تصاویر خوشههای کروی مانند تصویر بالا که تلسکوپ فضایی هابل آنرا گرفته است،منجمانبا استفاده از فراوانی ستارههای مثل سرگردانان آبی سّن خوشههای کروی و در نهایت حدود سّن عالم را تعیین میکنند. خوشهی M53 که با دوربین دوچشمی هم دیده میشود در امتداد صورتفلکی گیسوانبرنیکه (گیسو) که بیشتر از 250 هزار ستاره دارد و یکی از دورترین خوشههای کروی مرکز کهکشان است قرار دارد.
امتیاز تصویر: ESA/Hubble, NASA
نزدیکترین کهکشان فعال به زمین چیست؟ قنطورس A که در فاصلهی 11 میلیون سال نوری زمین قرار دارد. این کهکشان بیضوی منحصربهفرد با گستردگی 60 هزار سال نوری، به نام 5128 NGC نیز شناخته میشود. قنطورس Aکه در اثر برخود دو کهکشان عادی دیگر به وجود آمده ترکیبی خارقالعادهای از خوشههای ستارهای جوان، نواحی مایل به صورتی شکلگیری ستارهها، و خطوط غبار تیره باشکوهی است که با جزییات در تصویر دیده میشوند. این تصویر رنگی از این کهکشان زیر آسمان صاف شیلی در رصدخانهی سِرو تولولو قارهی آمریکا ثبت شده است. در نزدیکی مرکز کهکشان سیاهچالهی مرکزی با جرمی حدود یک میلیارد برابر خورشید در حال بلعیدن باقیماندهی مواد کیهانی است. قنطورس A مانند دیگر کهکشانهای فعال امواج رادیویی، ایکس، و انرژی تابشی گاما تولید میکند.
امتياز و حق تصوير: SSRO-South (Steve Mazlin, Jack Harvey, Daniel Verschatse, Rick Gilbert)
and Kevin Ivarsen (PROMPT / CTIO / UNC)
با در نظر گرفتن شگفتی که زهره با تفاوت زیاد از خورشید در آسمان میتواند ایجاد کند، این ستاره شب فوقالعاده در ابتدای این هفته، در مسیرش با خوشه پروین ملاقات کرد. رصدگران در سراسر دنیا از این مقارنه لذت بردند. این عکس گروهی فلکی، در دوم آوریل، در پورتال، آریزونا در آمریکا، گرفته شده است. به نظر میرسد حتی درخشانترین ستاره خوشه پروین که با نام هفت خواهر نیز شناخته شده است، از زهره بسیار کمنورتر است. در حالیکه زهره و خواهران روی هم قرار گفتهاند، ظاهر spiky آنها الگوی پراش نور (diffraction) ناشی از خروجهای چندگانه نور از دیافراگم لنزهای تله فوتو است. آخرین باری که چنین مقارنه ای بین زهره و خوشه پروین اتفاق افتاد حدود 8 سال پیش بود. مانند بار گذشته، در ماه تیر، زهره دوباره در مسیر حرکت خود از صفحه خورشید عبور خواهد کرد.
امتیاز و حق تصویر: فِرِد اسپناک (رصدخانه Bifrost)
سیارهی یوری
در ۲۴ فروردین/۱۲ آوریل سال ٬۱۹۶۱/۱۳۴۰ فضانورد روس٬ «یوری الکسیویچ گاگارین» موفق شد تا نخستین انسانی باشد که سیارهی زمین را از فضا میبیند. او آنچه را که از مدار زمین میدید این چنین گزارش کرد: «آسمان بسیار تاریک است. زمین آبی است. همهچیز بسیار شفاف دیده میشود» برای اینکه این روز را جشن بگیریم به تصویر تازهای که از ایستگاه فضایی بینالمللی بهدست رسیده است توجه کنید. این تصویر نمایی باشکوه از سیارهمان در شبهنگام را نشان میدهد که در ارتفاع۳۸۴ کیلومتری و در روز ۹ فروردین/ ۲۸ مارچ گرفته شده است. نور شهر موسکو را میتوانید در نزدیکی مرکز تصویر ببینید. همچنین یکی از آرایههای پنل خورشیدی ایستگاه فضایی نیز در سمت چپ تصویر قابل رویت است. شفق قطبی و نور تابناک خورشید در امتداد افق منحنی زمین آرمیدهاند. ستارههای بالای افق به همراه خوشهی ستارهای فشردهی پروین در تلالو شفق قطبی فرو رفتهاند.
امتیاز تصویر: ISS Expedition 30, NASA
یک غبار شیطانی مریخ
اواخر بهار نیم کره شمالی مریخ بود که پردازنده دوربین HiRISE مدارگرد اکتشافی مریخ جاسوسی این ساکن محلی را میکرد. منطقه پوشیده از غبار Amazonis Planitia، که در مرکز شیطان غباری چرخان در حال حرکت به سمت جنوب و شرق ( پایین و راست) است، حدود سی متر قطر دارد. شیطان غباری، غبار را به جو رقیق مریخی پرتاب میکند و تل غبار آن تا 800 متر بالای سطح مریخ میرسد. تل غبار بر خلاف مسیر شیطان غباری، به همراه یک نسیم غربی، به سمت شرق میوزد. در این منطقه متداول است زمانی که خورشید سطح سیاره را گرم میکند و گرما تولید می کند، باد بلند میشود و شروع به چرخش میکند، و بدین ترتیب شیاطین غباری به وجود میآیند. در تصاویر دیگر HiRISE برای شیاطین غباری گزارش شده است که بادهای مماس!! سرعتی تا 110 کیلومتر بر ساعت دارند.
امتیاز و حق تصویر: HiRISE، MRO، LPL (U. Arizona)، ناسا
از دور همه چیز شبیه عقاب به نظر میآید. اگرچه نگاه نزدیکتر به سحابی عقاب نشان میدهد که این ناحیهی روشن در واقع پنجرهای به مرکز کالبد تیرهی بزرگتری از گردوغبار است. درون این پنجره نور درخشانتری نمایان است؛ کارگاهی که خوشههای باز ستارهها در آن شکل میگیرند. در این حفره ستونهای بلند و کُرههای گِرد از غبار تیره و گاز ملوکولی سرد در هر جایی که هنوز ستارهها شکل میگیرند، باقی میمانند. ستارههای آبی درخشان هم دیده میشوند که در واقع نور و بادهای آنهالایههای باقیماندهی را دور میکند و به عقب پس میزند. سحابی نشری عقاب که M16 هم نامیده میشود، در فاصلهی 6500 سال نوری دورتر و با گستردگی 20 سال نوری آرمیده است و با نشانه رفتن دوربین دوچشمی به سمت صورتفلکی مار دیده میشود. این تصویر از سه رنگ نشری خاص ترکیب شده و با تلسکوپ0.9متری در قلهی کیت آریزونای آمریکا گرفته شده است.
امتیاز تصویر: T. A. Rector & B. A. Wolpa, NOAO, AURA
زحل چند قمر دارد؟ تاکنون 62 تا از آنها کشف شده است. کوچکترین آنها فقط کسری از یک کیلومتر پهنا دارد. در این تصویر خانوادگی واضح زحلی که 16اسفند/9مارس گرفته شده است؛ شش تا از بزرگترین اقمارش در اینجا دیده میشود. تیتان که بزرگتر از قمر زمین و حتی بزرگتر از عطارد است، 5150 کیلومتر قطر دارد و در امتداد خط بالا در پایین و چپ تصویر قرار دارد. اگر به سمت راست حرکت کنیم به میماس، تتیس، انسلادوس، دیون و رئا در سمت راست میرسیم. نخستین قمر طبیعی زحل، تیتان را منجم هلندی به نام کریستین هویگنس در سال 1655 کشف کرد، اخیراً قمر موقتی 1 S2009/S را تیم علمی تصویربرداری کاسینی در 1388/2009 کشف کرده است. امشب زحل به مقابله با زمین میرسد و میتوان بهترین نمای تلسکوپی از سیارهی حلقهدار و اقمارش را خلق کرد.
امتیاز و حق تصویر: Rafael Defavari
کهکشان معروف M31 یا NGC 224 که در صورت فلکی آندرومدا قراردارد. این کهکشان به همراهکهکشان راه شیری دو کهشان مارپیچی بزرگ و اصلی خوشه محلی کهکشانها هستند. این کهکشان نزدیکترین و بزرگترین کهکشان مارپیچی به زمین است. و در فاصله 52/2 میلیون سالنوری قرار دارد. این کهکشان به دلیل درخشندگی خود همواره نظر ستاره شناسان به ویژه طی یکصد سال گذشته را به خود جلب کرده است. قسمتهای مرکزی این کهکشان در شرایط دید خوب با چشم غیر مسلح قابل مشاهده است و اندازه ظاهری آن نیز حدود 3× 1 درجه است.قدر آن 4/3 قدر مطلق 4/21- (قدر مطلق کهکشان با روشهای غیر مستقیم 5/20- بدست آمده است) و هسته آن به وسیله دوربین دو چشمی و تلسکوپ بسیار درخشان دیده می شود. این کهکشان اولین بار توسط عبدالرحمن صوفی، ستاره شناس ایرانی به عنوان یک ابر کوچک معرفی شده است. این کهکشان در سال 1612 زمان کوتاهی بعد از اختراع تلسکوپ توسط سیمون ماریوس مورد بررسی قرار گرفته و تا چند قرن بعد ستاره شناسان آنرا به عنوان تکهای از کهکشان راه شیری و در محدوده آن در نظر می گرفتند.
خبر گزاری مهر
مجله نشنال جغرافی همانند هفته های گذشته گزیده ای از زیباترین تصاویر نجومی مربوط به 7 روز گذشته را منتشر کرده است که در میان آنها می توان از سحابی ارغوانی زورق و سحابی درخشانی به شکل ساعت شنی لذت برد.
به گزارش خبرگزاری مهر، در گزیده عکسهای این هفته که مجله نشنال جغرافی طبقه بندی کرده است، تصاویری از ستاره دنباله دار گاراد واقع در صورت فلکی هرکول و رد مسیر حرکت یک فضاپیمای باری را مشاهده کرد.